Grenlandia, największa wyspa świata, leży w Arktyce, w większości za kołem podbiegunowym. Choć kontynentalnie należy do Ameryki Północnej, jej więzy historyczne i polityczne zawsze kierowały się ku Europie. Na rozległej powierzchni wynoszącej ponad 2 mln km², z czego aż 80% pokrywa gruba warstwa lodu, mieszka zaledwie 56 tysięcy osób.
Większość mieszkańców, bo aż 89%, to Inuici – potomkowie ludów azjatyckich, które około 11–15 tysięcy lat temu przekroczyły Cieśninę Beringa, zasiedlając obie Ameryki w czasach prehistorycznych. Pozostałe 11% stanowią głównie Duńczycy, podkreślając europejskie wpływy w tym surowym, arktycznym zakątku świata.
Podczas II wojny światowej nazistowskie Niemcy próbowały zbudować stacje meteorologiczne na Grenlandii, co miało wspierać ich operacje wojenne. Jednak Stany Zjednoczone, zgodnie z doktryną Monroe, szybko podjęły interwencję militarną, udaremniając te plany. W 1941 roku USA zawarły porozumienie z Danią, na mocy którego zobowiązały się zapewnić militarne bezpieczeństwo wyspie w zamian za prawo do budowy infrastruktury obronnej.
Po zakończeniu II wojny światowej Dania intensywnie naciskała na Stany Zjednoczone, by te wycofały swoje siły z Grenlandii. Jednak w 1951 roku, w świetle nowego porozumienia, wyspa została oficjalnie uznana za strategiczny punkt NATO, co przypieczętowało obecność wojsk amerykańskich. Podczas zimnej wojny Grenlandia odegrała kluczową rolę w obronności nuklearnej, stając się istotnym elementem globalnej strategii militarnej. Dziś jej położenie geograficzne nadal czyni ją istotnym punktem na mapie sojuszniczych interesów wojskowych.
- Największa wyspa na świecie
Grenlandia jest największą wyspą na świecie, mającą powierzchnię około 2,16 miliona kilometrów kwadratowych. Co ciekawe, aż 80% jej powierzchni pokrywa lód, co czyni ją również jednym z najważniejszych rezerwuarów wody słodkiej na Ziemi.Mimo imponującej wielkości, Grenlandia jest jednym z najrzadziej zaludnionych miejsc na świecie, z populacją wynoszącą zaledwie około 56 tysięcy mieszkańców. Większość ludności zamieszkuje wzdłuż południowo-zachodniego wybrzeża, gdzie klimat jest nieco łagodniejszy.
- Nie jest zielona, mimo nazwy
Nazwa „Grenlandia” pochodzi od norweskiego odkrywcy Erika Rudego, który nazwał wyspę „Zieloną Krainą” (Greenland) w celach propagandowych, by zachęcić osadników do zamieszkania na wyspie. W rzeczywistości większość Grenlandii to lodowa pustynia.Naukowcy jednak potwierdzają, że tysiące lat temu Grenlandia rzeczywiście była bardziej zielona, z bujną roślinnością i lasami. Współczesne zmiany klimatyczne powodują, że lodowiec stopniowo się topi, odsłaniając ukryte pod nim tereny.
- Grenlandia jest autonomicznym terytorium Danii
Chociaż Grenlandia ma własny parlament i szeroką autonomię, formalnie pozostaje częścią Królestwa Danii. Duńska monarchia odpowiada za obronność i politykę zagraniczną wyspy.Grenlandczycy korzystają z duńskich paszportów, ale mają własny język – grenlandzki, który jest jednym z oficjalnych języków wyspy, obok duńskiego.
- Minimalna ilość drzew
Na Grenlandii praktycznie nie ma lasów. Występują tam tylko niskie rośliny i krzewy, które przystosowały się do surowych warunków klimatycznych. W ostatnich latach, w wyniku globalnego ocieplenia, pojawiły się inicjatywy sadzenia drzew.W południowej części wyspy prowadzone są projekty mające na celu rozwój rolnictwa i zalesienia. Dzięki cieplejszym temperaturom możliwe stało się uprawianie warzyw i hodowla owiec.
- Lodowiec Jakobshavn – rekordzista prędkości
Grenlandzki lodowiec Jakobshavn, zwany także Sermeq Kujalleq, jest jednym z najszybciej przesuwających się lodowców na świecie. Przemieszcza się z prędkością do 17 kilometrów rocznie.To właśnie z tego lodowca prawdopodobnie pochodzi góra lodowa, która zatopiła Titanica w 1912 roku. Jest on również jednym z największych źródeł wody lodowcowej wchodzącej do oceanu, co ma duży wpływ na globalny poziom mórz.
- Brak sieci dróg między miastami
Na Grenlandii nie istnieją drogi łączące miasta i osady. Przemieszczanie się odbywa się głównie drogą morską, lotniczą lub – w odległych rejonach – za pomocą skuterów śnieżnych i psich zaprzęgów.Lotnictwo odgrywa kluczową rolę w codziennym życiu mieszkańców. Mimo to Grenlandia posiada zaledwie kilka lotnisk, a lokalne połączenia lotnicze są uzależnione od pogody, która potrafi być niezwykle kapryśna.
- Arktyczne lato z całodobowym słońcem
W miesiącach letnich na Grenlandii słońce nigdy nie zachodzi, zjawisko to nazywane jest „dniem polarnym”. Natomiast zimą występuje „noc polarna”, kiedy słońce nie wschodzi przez kilka tygodni.Dzień polarny sprzyja turystyce – turyści odwiedzają Grenlandię, aby podziwiać niezwykłe krajobrazy w wiecznym świetle. Z kolei noc polarna to czas, kiedy można obserwować spektakularne zorze polarne.
- Język grenlandzki – jedyny w swoim rodzaju
Grenlandzki to język należący do grupy języków eskimosko-aleuckich i jest uważany za jeden z najbardziej skomplikowanych języków na świecie. W 2009 roku stał się jedynym oficjalnym językiem wyspy.Ciekawostką jest, że w grenlandzkim nie ma podziału na czas przyszły i przeszły, a wiele słów opisujących naturę jest niezwykle precyzyjnych, odzwierciedlając arktyczne doświadczenia mieszkańców.
- Fauna Arktyki – raj dla miłośników przyrody
Grenlandia jest domem dla unikalnych gatunków zwierząt, takich jak niedźwiedzie polarne, woły piżmowe, lisy polarne, morsy czy narwale. Bogactwo przyrody przyciąga badaczy i fotografów z całego świata.Tereny wokół wyspy są szczególnie ważne dla ptaków migrujących, które znajdują tu schronienie i miejsca lęgowe. Woda otaczająca Grenlandię obfituje w wieloryby, które można obserwować podczas specjalnych rejsów.
- Grenlandia jako „archiwum klimatyczne”
Lodowce Grenlandii przechowują informacje o klimacie z ostatnich 100 tysięcy lat. Naukowcy badają warstwy lodu, aby lepiej zrozumieć zmiany klimatyczne i prognozować przyszłość naszej planety.Wydobywane rdzenie lodowe są jak kapsuły czasu, zawierające informacje o stężeniu gazów cieplarnianych, pyłków roślin czy nawet wybuchach wulkanicznych z odległej przeszłości.
- Tradycja psich zaprzęgów
Psy grenlandzkie są specjalną rasą przystosowaną do surowych warunków klimatycznych Arktyki. Psie zaprzęgi były przez wieki podstawowym środkiem transportu i do dziś pozostają ważnym elementem kultury wyspy.W niektórych rejonach Grenlandii tradycyjne zaprzęgi psów są nadal używane do polowań i transportu, a dla turystów stały się popularną atrakcją.
- Grenlandzka kuchnia
Grenlandzka dieta opiera się głównie na rybach, fokach, wielorybach i innych lokalnych zasobach. Tradycyjnym daniem jest „suaasat” – gulasz z mięsa foki lub renifera.Surowe warunki sprawiają, że produkty importowane są drogie, co zachęca mieszkańców do korzystania z naturalnych bogactw wyspy.
- Ludzie o wyjątkowej odporności
Grenlandczycy są przystosowani do życia w ekstremalnych warunkach klimatycznych, co znajduje odzwierciedlenie w ich kulturze i codziennych zwyczajach. Tradycje łowieckie i szacunek dla natury są głęboko zakorzenione w ich tożsamości.
