Sułtanka Hürrem, znana również jako Aleksandra Lisowska, owiana jest mgiełką tajemnicy, jeśli chodzi o jej pochodzenie. Choć historycy nie są zgodni co do szczegółów, jedno jest pewne – jej korzenie tkwią na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Przydomek Roksolana, oznaczający Rusinkę, wskazuje na jej słowiańskie dziedzictwo, jednak czy była bardziej Polką, Rusinką czy Ukrainką – to kwestia wciąż budząca gorące debaty. Przyszła na świat około 1505 roku w pobliżu Rohatyna, a jej ojcem miał być miejscowy duchowny.
Los jednak nie był dla niej łaskawy – podczas najazdu tatarskiego została porwana i sprzedana do osmańskiego haremu, gdzie rozpoczęła się jej niezwykła droga do władzy i serca sułtana Sulejmana. Weneccy posłowie nie byli zachwyceni jej urodą – opisali ją jako „nieładną”, lecz młodą, pełną wdzięku i doskonale rozumiejącą naturę sułtana. Czy jej piękno było klasyczne, czy raczej emanowało z charyzmy i błyskotliwości – to kwestia otwarta. Niezaprzeczalne jest jednak to, że Hürrem zawładnęła sercem Sulejmana Wspaniałego do tego stopnia, że odmienił on swoje nawyki i złamał tradycję.
Nadał jej imię Hürrem, oznaczające radość, i uczynił ją nie tylko swoją ulubienicą, ale też pierwszą żoną – co było gestem bezprecedensowym w historii imperium. Nigdy wcześniej sułtan nie uwolnił niewolnicy, by następnie wynieść ją na tak eksponowane stanowisko. To nie była zwykła miłość – to było uczucie, które przekształciło polityczne realia osmańskiego dworu.
- Była niewolnicą, zanim została sułtanką
Hürrem, znana również jako Roksolana, pochodziła z terenów dzisiejszej Ukrainy i prawdopodobnie została porwana przez Tatarów Krymskich podczas jednego z najazdów na Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Jako niewolnica trafiła do Imperium Osmańskiego i została umieszczona w haremie sułtana Sulejmana Wspaniałego.W pałacu szybko zdobyła jego względy, stając się jego ulubienicą. Dzięki swojej inteligencji, urokowi i sprytowi zdołała osiągnąć pozycję, jakiej nie miała żadna inna konkubina – została oficjalną żoną sułtana.
- Jako pierwsza konkubina poślubiła panującego sułtana
Przed Hürrem żadna konkubina nie mogła legalnie zostać żoną sułtana – osmańska tradycja zakładała, że władcy nie wiążą się oficjalnym małżeństwem.Sulejman złamał tę zasadę i uczynił Hürrem swoją małżonką, co wywołało ogromne kontrowersje na dworze. Był to przełomowy moment w historii imperium, który na zawsze zmienił losy kobiet w haremie.
- Miała ogromny wpływ na politykę Imperium Osmańskiego
Hürrem nie była jedynie żoną sułtana – była również jego najbliższą doradczynią. Wpływała na decyzje polityczne, korespondowała z zagranicznymi monarchami i miała silną pozycję na dworze.Współcześni historycy twierdzą, że to ona miała duży udział w politycznych intrygach, które doprowadziły do eliminacji wielkiego wezyra Ibrahima Paszy oraz stracenia Mustafy – najstarszego syna Sulejmana z inną konkubiną, Mahidevran.
- Jej imię oznacza „radosna”
Imię „Hürrem” nadano jej w haremie i oznacza „radosna” lub „ta, która się śmieje”. Podobno była zawsze uśmiechnięta, co wyróżniało ją spośród innych konkubin. - Została pierwszą sułtanką, która zamieszkała w Pałacu Topkapı
Przed Hürrem kobiety z haremu mieszkały w Starym Pałacu w innym miejscu Stambułu, ale ona przekonała Sulejmana, by przeniósł harem do Pałacu Topkapı, gdzie rezydował sułtan.Było to wydarzenie bez precedensu, które umożliwiło kobietom większy wpływ na sprawy państwowe. Od tej pory żony i matki sułtanów miały bezpośredni dostęp do najważniejszych wydarzeń politycznych.
- Była mecenaską sztuki i architektury
Hürrem zainicjowała budowę wielu meczetów, szkół i szpitali. Jednym z jej największych projektów było powstanie kompleksu meczetowego Haseki Hürrem w Stambule, zaprojektowanego przez słynnego architekta Sinana. - Przyczyniła się do „Sultanatu Kobiet”
Jej rządy i wpływ na Sulejmana zapoczątkowały erę „Sultanatu Kobiet” – okresu, w którym żony i matki sułtanów miały ogromną władzę nad imperium. - Była jedną z pierwszych kobiet, które prowadziły oficjalną korespondencję z europejskimi monarchami
Hürrem pisała listy do króla Polski Zygmunta II Augusta oraz do królowej Habsburgów. Było to niezwykłe, ponieważ kobiety z haremu nie prowadziły oficjalnej dyplomacji. - Zmarła przed Sulejmanem, co było rzadkością w dynastii osmańskiej
Większość faworyt sułtanów przeżywała swoich mężów i była odsuwana od władzy po ich śmierci. Hürrem zmarła w 1558 roku, oszczędzając sobie walki o władzę po śmierci Sulejmana.Jej grób znajduje się w meczecie Sulejmana w Stambule i jest jednym z najczęściej odwiedzanych miejsc przez turystów i historyków.
- Niektóre źródła uważają ją za mistrzynię intryg
Krytycy twierdzą, że była manipulantką i miała ogromny wpływ na eliminację rywali politycznych, w tym księcia Mustafy, który miał największe szanse na tron. - Jej historia zainspirowała wiele dzieł literackich i filmowych
Hürrem była bohaterką wielu książek, oper i filmów. Jej postać stała się szczególnie popularna dzięki serialowi „Wspaniałe stulecie”, w którym wcieliła się w nią Meryem Uzerli. - Była matką sułtana Selima II
Selim II, znany jako „Pijany Sułtan”, został władcą po śmierci Sulejmana. Nie odziedziczył jednak talentów politycznych matki i ojca, co sprawiło, że Imperium Osmańskie zaczęło stopniowo tracić swoją świetność. - Nie wszystkie źródła zgadzają się co do jej pochodzenia
Niektórzy historycy twierdzą, że była Rusinką (Ukraińką), inni wskazują na polskie lub nawet tatarskie korzenie. Pewne jest, że pochodziła z terenów Rzeczypospolitej i trafiła do niewoli jako młoda dziewczyna. - Była jedną z pierwszych kobiet, które zdobyły tak silną pozycję w świecie islamu
W czasach, gdy rola kobiet w polityce była ograniczona, Hürrem udało się nie tylko zdobyć wpływy, ale także otworzyć drogę dla kolejnych silnych kobiet w historii Imperium Osmańskiego. - Legenda głosi, że znała trucizny i stosowała je wobec przeciwników
Wiele plotek mówiło, że Hürrem znała tajniki trucizn i nie wahała się ich używać, aby wyeliminować konkurentów. Nie ma na to jednak dowodów historycznych. - Sulejman napisał do niej setki listów miłosnych
Władca Imperium Osmańskiego był nie tylko jej mężem, ale także wielkim romantykiem. W swoich listach nazywał ją „moim słońcem” i „moim życiem”, co pokazuje ich niezwykłą więź. - Jej potomkowie rządzili Imperium Osmańskim przez kilka pokoleń
Chociaż jej syn Selim II nie był najlepszym sułtanem, linia Hürrem przetrwała i jej wnukowie kontynuowali dynastię Osmanów. - Jej życie jest przykładem kobiecej siły i determinacji
Hürrem przeszła drogę od niewolnicy do jednej z najpotężniejszych kobiet w historii Imperium Osmańskiego. Bez względu na to, czy była mistrzynią intryg, czy mądrą polityczką, jej historia fascynuje do dziś.
